Sevgili okurlar, Türkiye Cumhuriyeti’nin kurulduğu yıllardaki ekonomisini ve 100 yıl sonraki durumu yazı ve rakamlarla ifade etmeye çalışacağız.

A.KURULUŞ YILLARINDA

TÜRKİYE CUMHURİYETİ EKONOMİSİ:

Türkiye Cumhuriyeti’nin kurulması ve dünyada yerini alması Lozan Barış anlaşması veya Lozan Konferansı ile başlar. Osmanlı İmparatorluğu dönemindeki sistem tamamen değişmiştir. En önemlisi kapütilasyonların kaldırılmasıdır. Bu yazıyı okuyan vatan­daşlar özellikle Lozan Konferansının önemini anlamalıdır.

Lozan Barış Anlaşması Lozan Konferansı 20 Kasım 1922’de İs­viçre Konfederasyonu Cumhurbaşkanının açılış konuşmasıyla baş­ladı. Kapitülasyonlar, Musul konusu, Osmanlı borçlan, İstanbul’un ve Boğazların Müttefik askerleri tarafından boşaltılması üzerinde derin anlaşmazlıkların belirmesine yol açtı ve Konferans görüşme­leri 4 Şubat 1922’de kesildi. 23 Nisan 1923’te tekrar başlayan gö­rüşmeler, 24 Temmuz’da Lozan Barış Antlaşması’nın ve buna ekli diğer belgelerin imzalanmasıyla sona erdi. (Erhan,2009;196-197). Lozan Barış Antlaşması 143 maddeden oluşmuş ve 4 bölüm ha­linde düzenlenmiştir.

1)Sınırlar

2) Boğazların Statüsü

3) Ekonomik ve Mali Hükümler:

* Kapitülasyonlar bütün sonuçlarıyla kaldırılacaktır. Ancak bazı Batılı uzmanlar Türk adliyesini düzenlemek için 5 yıl süreyle Türki­ye’de danışmanlık görevi yapacaklardı.

* Osmanlı Borçları, Osmanlı Devletinden ayrılan ülkeler ara­sında paylaşılacak ve Türkiye’nin payına düşen borçların ödenmesi belirli taksitlere bağlanacaktır.

* Yunanistan’dan istenen tamirat bedeli karşılığında Karaağaç Türkiye’ye verilecektir.

4) Azınlıkların Statüsü belirlenmiştir.

1923’de Türkiyenin Nüfusu 12.584.000 (onikimilyonbeşyüzsek­sendörtbin kişi)

1927’de 13.648.270 kişi, şehir nüfusu 3.305.879 Köy nüfusu 10.342.391 dir.

1923’de Toplam gelir 953 milyon TL. karşılığı 570 milyon dolar olup kişi başına milli gelir 76 TL. karşılığı 45 dolardır. ($)

1924 yılında büyüme hızı tarımda %27,2 sanayide (_%7,1) hiz­metlerde %3,5 GSMH de ise %14,9’dur.

1930 yılında elektrik üretimi 106 milyon KWH, şeker 13.000 ton, Çimento 268.000 ton.

Enflasyon 1924 yılında %10’dur. Enteresan olan 1926’da enflas­yon (-%8,5 ) dur.

1923 yılında ihracat 51 milyon$, ithalat 87 milyon $ olup açık 36 milyon dolardır.

1923-24 döneminde ilkokulda 342.000 öğrenci, 10.238 öğret­men, ortaokulda 6.000 öğrenci, 796 öğretmen, lisede 1000 öğrenci, 513 öğretmen, meslek lisesinde 7000 öğrenci, 583 öğretmen, yük­sek öğretimde 3.000 öğrenci, 307 öğretmen bulunmaktadır. Kuru­luş yıllarımızla ilgili yazacağım rakamlar bu kadardır.

BUGÜN TÜRKİYE EKONOMİSİ

Gelelim bugüne:

2022 yılında TEFE (toptan eşya fiyatları) enflasyonu %97,7 yıl sonu ortalama

Enflasyonu %128,5 TÜFE (tüketici fiyatları) enflasyonu %54.3 or­talama ise %72,3’dür.

2021 yılında nüfus 84.147.000, kişi başına GSYH ($) 9.539 kişi ba­şına GSYH TL. olarak 85.672 TL’dir.

Brüt dış borç stoku 2023 yılında 475,6 milyar dolar, 2022 yılı ihra­catı 254,2 milyar $. İthalat 364,4 milyar $, cari açık 110,2 milyar $’dır.

2023 yılı turizm gelirinin 60 milyar $ olması beklenmektedir.

Uzun uzun başka şeyler yapmaya, yorumlara lüzum görmedim. Bu rakamlar zaten gerekli bilgiyi veriyor. Ama özellikle kapütilas­yonların kaldırılması bile Cumhuriyetin kurucularına sonsuz teşek­kür etmemizi gerekli kılıyor. (Bana göre)

Bundan sonra bu ülkenin vatandaşlarının 100 yıllık gelişmeyi de görerek, kuruculara ve bu ülkeye layık olacak çalışmalarda bulun­malıdırlar.