Geçici vergi dönemlerinde uygulanacak yeniden değerleme oranlarının pratik yöntemle tespiti

Bu makalemizden sonra, TÜİK tarafından ilgili ay endeks değerlerinin yayınlanması ile birlikte kendimiz, Gelir İdaresi Başkanlığı tarafından bir Sirküler ile belirlenmesini beklemeden ilgili geçici vergi dönemi için yeniden değerleme oranını rahatlıkla hesaplamış olacağız.

Kıymetli okurlarım bu hafta sizlerle vergi uygulamalarında kullandığımız YENİDEN DEĞERLEME ORANI’nın hesaplanmasına ilişkin vergi mevzuatımızda yer alan bilgileri ve TÜİK tarafından yayınlanan verileri dikkate alarak pratik bir şekilde bu oranın kendimizce hesaplanabilmesine ve sahada hızlı bir şekilde vergi uygulamalarına tatbik edilebilmesine yönelik tespitlerimizi paylaşıyor olacağım.

Bu makalemizden sonra, TÜİK tarafından ilgili ay endeks değerlerinin yayınlanması ile birlikte kendimiz, Gelir İdaresi Başkanlığı tarafından bir Sirküler ile belirlenmesini beklemeden ilgili geçici vergi dönemi için yeniden değerleme oranını rahatlıkla hesaplamış olacağız. Bu tespitimizden hareketle; bu makalemizi kaleme aldığımız tarih itibariyle Temmuz ayı yurtiçi üretici fiyat endeksinin TÜİK tarafından yayınlanmış olması nedeniyle 2022 yılı 3 üncü geçici vergi döneminde yapılacak yeniden değerleme işlemleri bakımından dikkate alınacak yeniden değerleme oranını da şimdiden hesaplayabileceğimizi ortaya koymaya çalışacağım.  Böylece 2022 yılının 3 üncü Geçici Vergi Dönemi için gerekli hazırlıkları yapmak bakımından şimdiden zaman kazanmış olacağımızı düşünüyorum.

Yeniden Değerleme Oranının Hesaplanmasına İlişkin Kanuni Düzenlemede Neler Var?

213 sayılı Vergi Usul Kanununun mükerrer 298 inci maddesinin (B) ve (C) fıkrası ile (Ç) fıkrasının 3 numaralı bendinde aşağıdaki hükümlere yer verilmiştir:

1. B) Yeniden değerleme oranı, yeniden değerleme yapılacak yılın Ekim ayında (Ekim ayı dahil) bir önceki yılın aynı dönemine göre Devlet İstatistik Enstitüsünün Toptan Eşya Fiyatları Genel Endeksinde meydana gelen ortalama fiyat artış oranıdır. Bu oran Maliye Bakanlığınca Resmi Gazete ile ilan edilir.
2. C) Vergi kanunlarında yer alan "toptan eşya fiyatları genel endeksi" ibaresi "üretici fiyatları genel endeksi" ve "TEFE" ibaresi "ÜFE" olarak uygulanır.

Geçici vergi dönemleri itibarıyla yapılacak değerlemede esas alınacak yeniden değerleme oranı, bir önceki yılın Kasım ayından başlamak üzere; 3, 6 ve 9 uncu aylarda bir önceki 3, 6 ve 9 aylık dönemlere göre Türkiye İstatistik Kurumunun Yurt İçi Üretici Fiyat Endeksinde meydana gelen ortalama fiyat artış oranı esas alınmak suretiyle belirlenir.

Geçici Vergi Dönemlerinde Yeniden Değerleme Oranını nasıl hesaplanır?

İlgili mevzuat düzenlemesine yer verdiğimiz hükme göre; geçici vergi dönemleri için yeniden değerleme oranı her bir dönem için aşağıdaki şekilde hesaplanması gerekecektir.

A) 2022 yılı 1 inci Geçici Vergi Dönemine ait Yeniden Değerleme Oranının Hesabı:

Kasım 2021, Aralık 2021 ve Ocak 2022 aylarına ait TÜİK tarafından yayınlanan Yurtiçi Üretici Fiyat Endeksleri toplamının Ekim 2021, Eylül 2021 ve Ağustos 2021 aylarına ait TÜİK tarafından yayınlanan Yurtiçi Üretici Fiyat Endeksleri toplamına bölünmesi halinde bulunan sayıdan 100 rakamının düşülmesi sonucunda bulanan oran; Kasım, Aralık ve Ocak ayının içinde bulunduğu 1 inci dönemin (3 aylık döneminin)  endeks toplamının, bundan önceki 3 aylık dönem olan Ekim, Eylül ve Ağustos aylarının endeks toplamına göre değişim yüzdesi bir başka ifade ile ortalama fiyat artış oranı olacaktır.

A / B = 3.009,71 / 2.252,31 = 133,63

A/B-100= 133,63– 100 = % 36,33

Bu hesaplama yöntemimiz ile bulunan % 36,33 ile Gelir İdaresi Başkanlığı tarafından 05.04.2022 tarihinde KVK-59 / 2022-1 / Yatırım İndirimi – 45 sayısı ile yayımlanan 59 Sıra No.lu 5520 sayılı Kurumlar Vergisi Kanunu Sirküleri ile tespit edilen oran aynı olup herhangi bir fark bulunmamaktadır. 

B) 2022 yılı 2 nci Geçici Vergi Dönemine ait Yeniden Değerleme Oranının Hesabı:

Kasım 2021, Aralık 2021, Ocak 2022, Şubat 2022, Mart 2022 ve Nisan 2022 aylarına ait TÜİK tarafından yayınlanan Yurtiçi Üretici Fiyat Endeksleri toplamının Ekim 2021, Eylül 2021,  Ağustos 2021, Temmuz 2021, Haziran 2021 ve Mayıs 2021 aylarına ait TÜİK tarafından yayınlanan Yurtiçi Üretici Fiyat Endeksleri toplamına bölünmesi halinde bulunan sayıdan 100 rakamının düşülmesi sonucunda bulanan oran; Kasım, Aralık, Ocak, Şubat, Mart ve Nisan ayının içinde bulunduğu 2 nci dönemin (6 aylık  döneminin)  endeks toplamının, bundan önceki 6 aylık dönem olan Ekim, Eylül, Ağustos, Temmuz, Haziran ve Mayıs aylarının endeks toplamına göre değişim yüzdesi bir başka ifade ile ortalama fiyat artış oranı olacaktır.

A / B = 6.965,48 / 4.323,25 = 161,12

A/B-100= 161,12 – 100 = % 61,12

Bu hesaplama yöntemimiz ile bulunan % 61,12 ile Gelir İdaresi Başkanlığı tarafından 19.07.2022 tarihinde KVK-60 / 2022-2 / Yatırım İndirimi – 46 sayısı ile yayımlanan 60 Sıra No.lu 5520 sayılı Kurumlar Vergisi Kanunu Sirküleri ile tespit edilen oran aynı olup herhangi bir fark bulunmamaktadır.

C) 2022 yılı 3 üncü Geçici Vergi Dönemine ait Yeniden Değerleme Oranının Hesabı:

Yazımızı kaleme aldığımız tarih itibariyle henüz Gelir İdaresi Başkanlığı tarafından 2022 yılı 3 üncü Geçici Vergi Dönemi için Yeniden Değerleme Oranının tespitine yönelik bir Sirküler yayınlanmamıştır. Diğer Sirkülerlerin yayımlanma zamanına baktığımızda Geçici Vergi Beyannamesinin verileceği aydan önce yayınladığını görüyoruz. Bu durumla, Gelir İdaresi Başkanlığının 3 üncü Geçici Vergi beyannamelerinin Kasım 2022 yılı içinde verileceğini dikkate aldığımızda Ekim 2022 ayı içinde bir Sirküler ile tespit edilen Yeniden Değerleme Oranını duyuracağını bekliyoruz.

Esasen vergi uygulayıcıları bakımından, 2022 yılı 3 üncü Geçici Vergi Dönemi için Yeniden Değerleme Oranının yukarıda 1 ve 2 inci dönemler için yer verdiğimiz hesaplama yöntemine göre içinde bulunduğumuz zaman diliminde de hesaplanabileceğini, zira TÜİK tarafından ilgili hesaplamada kullanılması gereken tüm ayların endeks verisinin yayımlanmış olduğunu belirtmek isterim.

2022 yılı 3 üncü Geçici Vergi Dönemi için Yeniden Değerleme Oranı aşağıdaki yöntemle hesaplanabilecektir.

Kasım 2021, Aralık 2021, Ocak 2022, Şubat 2022, Mart 2022, Nisan 2022, Mayıs 2022, Haziran 2022 ve Temmuz 2022 aylarına ait TÜİK tarafından yayınlanan (Temmuz 2022 ayı endeks değeri Yurt İçi Üretici Fiyat Endeksi (2003=100) tablosu ile 3 Ağustos 2022 tarihinde TÜİK tarafından yayınlanmıştır.) Yurtiçi Üretici Fiyat Endeksleri toplamının Ekim 2021, Eylül 2021, Ağustos 2021, Temmuz 2021, Haziran 2021, Mayıs 2021, Nisan 2021, Mart 2021 ve Şubat 2021 aylarına ait TÜİK tarafından yayınlanan Yurtiçi Üretici Fiyat Endeksleri toplamına bölünmesi ile bulunan sayıdan 100 rakamının düşülmesi sonucunda bulanan oran; Kasım, Aralık, Ocak, Şubat, Mart, Nisan, Mayıs, Haziran ve Temmuz ayının içinde bulunduğu 3 üncü  dönemin (9 aylık  dönemin)  endeks toplamının, bundan önceki 9 aylık dönem olan Ekim, Eylül, Ağustos, Temmuz, Haziran, Mayıs, Nisan, Mart ve Şubat aylarının endeks toplamına göre değişim yüzdesi bir başka ifade ile ortalama fiyat artış oranı olacaktır. 

A / B = 11.904,45 / 6.170,33 = 192,93

A/B-100= 192,93 – 100 = % 92,93

 Bu hesaplama yöntemimiz ile 2022 yılı 3 üncü Geçici Vergi Dönemi için Yeniden Değerleme Oranı %92,33 olarak hesaplanmıştır. Gelir İdaresi Başkanlığı tarafından yayınlanacak Sirküler ile tespit edilecek Yeniden Değerleme Oranının kanaatimizce bizim hesaplamalarımıza göre bulunan oran ile herhangi bir farkı bulunmayacaktır.

Geçici Vergi Dönemleri için uygulanacak Yeniden Değerleme Oranlarının tespiti için hangi ayların endeks değerlerinin açıklanması gerekiyor?

Bir önceki bölümde detaylı açıklama ve hesaplama yöntemlerine yer verdiğimiz tablolardan da görüleceği üzere;

1 inci Geçici Vergi dönemi için OCAK ayı, 2 nci Geçici Vergi dönemi için NİSAN ayı, 3 üncü Geçici Vergi dönemi için TEMMUZ ayı için TÜİK tarafından Yurt İçi Üretici Fiyat Endeksi (2003=100) değerinin yayınlanmış olması, yeniden değerleme oranlarının hesabının yapılabilmesi bakımından yeterli olacağı görüşündeyiz.