Mart ve Nisan ayları vergi mükellefleri için sıkıntılı aylardır. Mart ayında gerçek usulde gelir vergisi mükelleflerinin, Nisan ayında da kurumlar vergisi mükelleflerinin vergi beyanlarında bulunduğu aylardır.
Bu aylarda gelir elde eden gerçek usulde vergiye tabi mükellefler ve kurumlar vergisi yetkilileri ne kadar vergi ödeyeceğini beyan ederler. Bu beyanların gerçek olup olmadığının tespitlerinin yetkilisi devlettir.
Bu amaçla Maliye Bakanlığı bünyesinde Vergi Denetim Kurulu Başkanlığı oluşturulmuştur.
Bu kurulun temel amacı, etkin ve verimli bir vergi denetimi yapmak, kayıt dışı ekonomi ve yolsuzlukla mücadele etmek, toplumdaki vergi bilincini ve vergiye gönüllü uyumu güçlendirmek ve denetimlerin etkinliğini arttırmak olarak belirlenmiştir.
Mükelleflerin yaptığı beyanların etkin ve verimli bir denetimden geçirmesini sağlayacak olan, görevli vergi müfettişlerinin sayısı toplam7227 kişidir.
Ülkemizde yedi gelir unsurundan beyan yapanlar ile, kurumlar vergisi mükelleflerinin sayısı ise, yaklaşık 4,5-5 milyondur.
2023 yılı içinde Vergi Denetim Kurulu Başkanlığının yıllık faaliyet raporundaki verilere göre 236.000 inceleme yapılmış. İncelenen mükellef sayısı ise, 60.000 kişidir. Dolayısıyla genele oranlandığında mükelleflerin inceleme oranı % 1,66 olduğu görülmektedir.
Kocaeli mali Müşavirler oda Başkanlığı dönemimde, zaman zaman Kocaeli Vergi Denetim Kurulu Başkanlığını ziyaret ediyorduk. Bu ziyaretlerimizde yapılan 100 incelemenin ne kadarının sahte belge ile ilgili olduğu sorulduğunda, oranın % 85’ler düzeyinde olduğu ifade edilmekteydi.
Bunun anlamı gerçek anlamda vergi denetimi, yapılan 100 mükelleften sadece % 15’inde gerçekleştiği görülmektedir. Bu durum genele vurulduğunda oranın 1,66’dan çok daha az olduğu anlaşılmaktadır.
Teknolojideki gelişmeler elektronik defter ve faturaların kullanıma girmesi denetim sayılarını azaltmada önemli etken de olabilir. Zira belge düzeninin kontrol altına alınabilmesi de önemli bir denetimdir aslında.
Esasen önemli olan sadece vergi toplamak değildir. Toplanan bu vergilerin nerelere harcandığının denetimi çok daha önemlidir. Çünkü mükellefler ödedikleri vergilerin beklenen amaca uygun harcandığı konusunda inançlarını yitirirler ise, vergiye gönüllü ve uyumlu olma olasılıkları ortadan kalkar.
Vergi Denetim Kurulu’nun yıllık faaliyet raporunda diğer ilginç bir tespit de en çok vergi kaybının 27,5 milyar TL ile katma değer vergisinden kaynaklandığı görülmektedir.
Diğer bir tespitte ceza kesilmesi önerilen ilk 3 sektör ise;
1-Toptan ve perakende ticaret 21,4 milyar TL,
2-İmalat sektörü 7 milyar TL
3-İnşaat sektörü 3,1 milyar TL’dir.
Bu 3 rektör tespit edilen toplam vergi cezalarının % 85’ini karşılamaktadır.
Teknolojiyi kullanarak vergi denetimini yapmak zorunludur ancak yeterli değildir. Gerçek vergi adaletinin sağlanması için iki önemli karar alınması gerektiği kanaatindeyim
Nereden buldun sorusunun sorulması, açıklanamayan servetin vergilendirilmemiş kazanç olarak değerlendirilmesi,
Yukarıda da açıklandığı üzere, toplanan vergilerin harcamalarının şeffaf ve denetlenebilir olması
Bu iki temel önlem yerine getirilmediği sürece hiçbir denetimden beklenen sonucun alınması mümkün değildir.